Biblioteka

LITERACKA NAGRODA  NOBLA 2023

JON FOSSE

Szwedzka Akademia Nauk ogłosiła 5 października 2023 r.,  że tegoroczna Nagroda Nobla z literatury trafi do Jona Fosse’a „za jego innowacyjne sztuki teatralne i prozę, które dają głos temu, co niewypowiedziane. Jon Fosse przedstawia codzienne sytuacje, które natychmiast rozpoznajemy z naszego życia. Jego radykalna redukcja języka i dramatyczne działanie wyrażają najpotężniejsze ludzkie emocje niepokoju i bezsilności w najprostszych słowach" - przekazano. 

„W jego twórczości pojawia się wielkie ciepło i humor oraz naiwna wrażliwość w jego świetnych obrazach o ludzkich doświadczeniach" - dodano.

Jon Fosse urodził się 29 września 1959 roku w Haugesund. Od lat uważany jest za jednego z najwybitniejszych norweskich dramatopisarzy. Tworzy w języku nynorsk. Debiutował w 1983 roku książką Czerwone, czarne. Najbardziej znane dramaty autora to Imię  i Dziecko. W książkach Fossego najważniejszy jest rytm, a opowieści nie snuje wszechwiedzący narrator. To dialogi i czyny bohaterów odzwierciedlają ich myśli i uczucia. Fosse to minimalista słowa – jego postaci mówią mało i często powtarzają swoje kwestie, a akcja utworów przebiega wolno. Fossego fascynuje zwyczajność i powolność.

Fosse jest również autorem esejów, tomów poezji i książek dla dzieci.

We wrześniu 2023 roku nakładem wydawnictwa ArtRage po polsku ukazał się pierwszy

i drugi tom opus magnum Fossego – Septologii. 

Nagroda Nobla z literatury

Ustanowiona na mocy testamentu Alfreda Nobla w dziedzinie literatury jest przyznawana od 1901 roku.   Do roku 2022 wyróżniono119 osób.

Literatura zajmowała ważne miejsce w życiu i późniejszym testamencie samego Alfreda Nobla. Jak przypomina Komitet Noblowski już we wczesnej młodości rozwinął swoje zainteresowania literackie, które trwały przez całe życie. Jego biblioteka składała się z bogatego i szerokiego zasobu literatury w różnych językach. W ostatnich latach życia sam próbował swoich sił jako autor i zaczął pisać beletrystykę. Literatura była czwartym obszarem nagród, o którym Nobel wspomniał w swoim testamencie.

Wolą Alfreda Nobla było, aby nagroda trafiła w ręce osoby, która stworzy najbardziej wyróżniające się dzieło w kierunku idealistycznym.

Wśród laureatów Literacką Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury jest, aż pięciu Polaków: Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska i Olga Tokarczuk.

Najczęściej nagradzano autorów anglojęzycznych. Do 2022 roku było ich 29. 18-krotnie nagradzano autorów francuskojęzycznych. 14-krotnie zwyciężali z kolei twórcy piszący po niemiecku. Najwięcej noblistów ma Francja. Francuscy pisarze i pisarki mają na koncie 16 Literackich Nagród Nobla. Drugie miejsce zajmują Stany Zjednoczone ex aequo z Wielką Brytanią – oba kraje doczekały się po 13 noblistów.

Wracając do naszego tegorocznego noblisty warto podkreślić, iż Jon Fosse w przeszłości już kilka razy był nominowany, jego utwory przetłumaczono na ponad 40 języków, w tym na polski, a dramaty wystawiono na ponad 120 scenach świata. Należy tu dodać, że Fosse nie tylko sam pisze, ale także tłumaczy książki na język nynorsk.

Sam Fosse określa swoją technikę pisania angielskim słowem „writing”, bo najważniejszy dla niego jest rytm pisania, opowieści odzwierciedlający sposób patrzenia na świat przez bohaterów. Nie znajdziemy więc w jego książkach wszechwiedzącego narratora, a zwykłych ludzi borykających się z trudami życia.